خاطره‌ای جاودانه در موسیقی کودک
چه کسی است که با شنیدن “باز آمد بوی ماه مدرسه” به یاد خاطرات شیرین دوران مدرسه نیفتد؟ این ترانه، یکی از ماندگارترین آثار موسیقی کودک در ایران است که هنوز هم با آغاز مهرماه، طنین‌انداز مدارس و خانه‌ها می‌شود. اما پشت این آهنگ زیبا، داستانی از هنرمندان برجسته و شرایط خاص دهه ۶۰ و ۷۰ وجود دارد.
داستان یک ترانه ماندگار
این اثر جاودانه، حاصل همکاری دو چهره بزرگ موسیقی و ادبیات ایران است: قیصر امین‌پور، شاعر برجسته معاصر، و ناصر چشم‌آذر، آهنگساز توانمند. قیصر با کلمات ساده و در عین حال پرشور خود، فضایی را ترسیم کرد که هر دانش‌آموزی آن را حس می‌کند: کوچه‌های خستگی، زنگ تفریح، خنده‌های بچه‌ها و تخته سیاه مدرسه. چشم‌آذر نیز با آهنگسازی هوشمندانه‌اش، این کلمات را به یک سرود پرانرژی تبدیل کرد که روح و نشاط مدرسه را به تصویر می‌کشد.
درباره قیصر امین‌پور، شاعر این اثر ماندگار
شاعر این ترانه، هنرمند فقید قیصر امین‌پور، یکی از برجسته‌ترین چهره‌های ادبیات معاصر ایران است. او در ۲ اردیبهشت ۱۳۳۸ در روستای گتوند، از توابع شهرستان شوشتر، در استان خوزستان متولد شد. قیصر دوران راهنمایی و متوسطه خود را در مدارس دزفول گذراند. او ابتدا در سال ۱۳۵۷ در رشته دامپزشکی دانشگاه تهران پذیرفته شد، اما به دلیل علاقه به ادبیات، از این رشته انصراف داد.
در سال ۱۳۶۳، او دوباره تحصیلات خود را در رشته زبان و ادبیات فارسی آغاز کرد و این مسیر را تا مقطع دکترا ادامه داد. قیصر در سال ۱۳۷۶ از پایان‌نامه دکترای خود با عنوان «سنت و نوآوری در شعر معاصر» که زیر نظر دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی تدوین شده بود، دفاع کرد. این اثر ارزشمند در سال ۱۳۸۳ منتشر شد و به یکی از منابع مهم برای شناخت شعر معاصر ایران تبدیل شد.
چرا این ترانه جاودانه شد؟
دهه ۶۰ و ۷۰، زمانی بود که سرودهای گروهی بخش مهمی از فعالیت‌های دانش‌آموزی را تشکیل می‌دادند. محدودیت‌های فرهنگی پس از انقلاب و کمبود منابع شنیداری، باعث شد که سرودها به یک عنصر جدی در مدارس تبدیل شوند. “باز آمد بوی ماه مدرسه” در چنین فضایی توانست قلب دانش‌آموزان را تسخیر کند. به گفته پیروز ارجمند، موسیقی کودک در آن زمان به شکلی جدی و با حمایت آموزش و پرورش تولید می‌شد و همین امر به محبوبیت و ماندگاری این آثار کمک کرد.
افول موسیقی کودک در سال‌های اخیر
با گذشت زمان، نهادهایی که زمانی پرچم‌دار تولید موسیقی کودک بودند، فعالیت خود را کاهش دادند. آموزش و پرورش، صداوسیما و حوزه هنری دیگر توجه چندانی به این حوزه ندارند. علاوه بر این، نبود حمایت از سوی بخش خصوصی باعث شده است که تولید آثار جدید برای کودکان صرفه اقتصادی نداشته باشد. در نتیجه، جای خالی آثار پرشور و خاطره‌انگیز مانند “باز آمد بوی ماه مدرسه” حس می‌شود.
درس‌هایی از یک خاطره
این ترانه نه فقط یک اثر موسیقایی، بلکه نمادی از اهمیت موسیقی در فرهنگ و تربیت نسل‌هاست. شاید وقت آن رسیده که دوباره به موسیقی کودک توجه کنیم و با حمایت از هنرمندان و تولید آثار جدید، خاطراتی به‌یادماندنی برای نسل‌های آینده بسازیم.
باز آمــد؛ بویِ مـــاهِ مدرسه♫♪
بوی بازی های راهِ مـــدرسه
بوی ماه مهر… ماهِ مهـــربان♫♪
بوی خورشیـدِ پگاهِ مدرســه
از میــانِ کوچه های خستگی♫♪
می‌گریزم؛ در پنــاهِ مدرسـه
باز می بینم ز شوقِ بچـه هــا♫♪
اشتیـاقی در نگـاهِ مدرســه♫♪
زنگِ تفریح وُ هیــاهویِ نشــاط
خنـــده هایِ قاه قـــاهِ مدرسه♫♪
باز هم بوی بـاغ را، خواهم شنیــد
از ســرودِ صبحـگاه مدرســه♫♪
روزِ اول، لاله ای خواهم کشید
سرخ! بر تخته سیـاه مدرسه♫♪
